OSB firmalarının yatırımlarının önündeki engelleri ortaya koyan bir araştırmaya göre, firmalar en çok döviz kurları, ham madde, ara malı maliyetlerinin yüksekliğinden olumsuz etkileniyor.

Türkiye’nin planlı sanayi alanları OSB’lerde üretim yapan firmaların büyük çoğunluğu, döviz kurlarının ve ham madde, ara malı, enerji gibi girdi maliyetlerinin yatırım kararlarını olumsuz etkilediğini düşünüyor. Firmaların tamamına yakını, ilk yatırım yeri olarak OSB’leri tercih ediyor. Bürokratik işlemler, teşvik mevzuatının sık sık değişmesi firmaları olumsuz etkilerken; firmaların yarısından çoğu finansman metodu olarak öz kaynaklarını kullanıyor. Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Tevfik Bulut tarafından yapılan “2018 Türkiye Organize Sanayi Bölgeleri Yatırım Engelleri Araştırması” isimli araştırması, firmaların karşılaştığı yatırım engellerini ulusal ölçekte ortaya koydu. Çalışmayla ilgili bilgi veren Tevfik Bulut, araştırmanın odak noktasının, firmaların karşılaştığı yatırım engelleri olmakla birlikte; diğer birçok konunun farklı boyutlarıyla incelendiğini söyledi.

TEKNOLOJİ DÜZEYİ BELİRLENDİ

 Araştırmanın 59 ilde faaliyet gösteren 139 OSB'de üretimde bulunan 847 firmanın doğrudan katılımı ile gerçekleştirildiği bilgisini veren Bulut; “Bu araştırmayla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ve OSB’lerin veriye dayalı politika geliştirmesine ve gelecek araştırmalar için araştırma altyapısının oluşturulmasına katkı sağlanması amaçlandı” dedi. Firmaların karşılaştığı yatırım engelleri, firmaların yatırım kararlarını olumlu etkileyen faktörler, OSB’lerin firmaların yatırım tercihine etkisi, makroekonomik faktörlerin firma yatırım kararlarına etkisi, bürokratik iş ve işlemler, girdi maliyetleri, nitelikli personel istihdamı ile yasal düzenlemelerin firma yatırım kararlarına etkisi gibi pek çok konunun araştırmada ele alındığını anlatan Bulut, OSB’lerdeki firmaların en yüksek oranda üretim gerçekleştirdiği teknoloji sınıfının yüzde 41,8 ile orta-düşük olduğuna dikkat çekti. Bulut, “Bütün sektörlerde firmaların yatırım yeri tercihinde ibre OSB’lerden yana. Bu oran karma OSB’lerde yüzde 85, ıslah OSB’ler yüzde 81, ihtisas OSB’lerdeki yüzde 81” düzeyinde” diye konuştu.

Araştırmaya göre, firmaların yüzde 91’inin ham madde, ara malı, enerji gibi girdi maliyetlerinden, yüzde 80’inin kalifiye personel eksikliğinden, yüzde 73’ünün de iş gücü maliyetlerinden dolayı sıkıntı yaşadıkları gözlendi. Ham madde, ara malı, enerji gibi girdi maliyetlerinden olumsuz etkilenen firmaların oranının en yüksek olduğu bölge, yüzde 98 ile Akdeniz iken, en düşük olduğu bölge, yüzde 86 ile İstanbul oldu. Ham madde, ara malı, enerji gibi girdi maliyetlerinden “son derece olumsuz” etkilenen firmaların oranının en yüksek olduğu bölgeler Ege ve Batı Karadeniz olarak tespit edildi.

BÜROKRASİ YORUYOR

 Teşvik ve vergi mevzuatlarının değişme sıklığı, firmaların yarıdan fazlasını olumsuz yönde etkiledi. Bürokratik iş ve işlemler, her 10 firmadan yaklaşık 7’sinin yatırım kararlarında olumsuz etki yaptı. Bürokratik engeller içerisinde “bürokratik iş ve işlemlerde istenen bilgi ve belgelerin oldukça fazla olması” ve “bürokratik iş ve işlemlerin yavaş işlemesi” başlıkları öne çıktı.  Bürokratik engellerden yatırım kararları olumsuz etkilenen firmaların oranının en yüksek olduğu teknoloji sınıfı, orta-düşük olurken; ileri teknoloji sınıfındaki firmalar ise bundan çok fazla etkilenmediklerini kaydettiler.

9’U OLUMSUZ ETKİLENİYOR

 Döviz kurları ise bütün teknoloji sınıflarında üretim yapan her 10 firmadan yaklaşık 9’unun yatırım kararını olumsuz etkiledi. Döviz kurlarından yatırım kararları olumsuz etkilenen firmaların oranının en yüksek olduğu teknoloji sınıfı, yüzde 88 ile orta-yüksek oldu. Ülke düzeyinde bütün sektörlerde, firmaların en çok kullandığı finansman metodunun yüzde 57 ile öz kaynak olduğu görüldü. Suriye’den Türkiye’ye gelen göçmenler, firmaların yüzde 6’sını olumlu, yüzde 43’ünü ise olumsuz etkiledi. Çalışmaya göre, Suriye’den Türkiye’ye gelen göçmenler ıslah OSB’lerdeki firmaların yüzde 40’ına, ihtisas OSB’lerdeki firmaların yüzde 44’üne, karma OSB’lerdeki firmaların ise yüzde 42’sine olumsuz etki etti. Ülkenin genel ekonomik durumu, firmaların yüzde 7’sinin yatırım kararlarını olumlu, yüzde 77’ünün ise yatırım kararlarını negatif yönde etkiledi.

PAZARA UZAKLIK ÖNEMLİ

 OSB’nin pazara olan mesafesi ve OSB’nin altyapı tamamlanma durumu firmaların yüzde 53’ünün OSB’lerdeki ilk kuruluş kararını olumlu etkiledi. Firmaların yüzde 49’u 4. Sanayi Devrimini firmaları açısından fırsat olarak değerlendirirken, bu firmaların yaklaşık yarısının 4. Sanayi Devrimi hakkında herhangi bir fikri bulunmaması dikkat çekti. Bütün sektörlerde, firmaların OSB’lerdeki ilk kuruluş kararlarını olumsuz etkileyen en önemli yatırım engelleri içerisinde oranı en yüksek olan ilk üç yatırım engeli, sırasıyla “ülkenin genel ekonomik durumu”, “finansmana erişim” ve “nitelikli personel istihdamı” olarak belirlendi.